Цуды Зашыр’я: з аднаго боку –радыяцыйны запаведнік, з другога – украінская мяжа

Ельскі раён, аграгарадок Зашыр’е. Тут з аднаго боку – Палескі радыяцыйны запаведнік, з другога  – багністая ўкраінская мяжа. Але менавіта ў гэтым палескім куточку пашчасціла сустрэць таленавітых людзей, якія не толькі аруць, сеюць, будуюць фермы і дамы, але і шчыра клапоцяцца пра заўтрашні дзень сваёй роднай вёскі.

Людзі на балоце

Учарашняе Зашыр’е  – маленькая вёсачка, акружаная балотамі. Амаль такая, як мележаўскія Курані. У савецкі час тут была разгорнута ўсесаюзная камсамольская будоўля. За тры гады меліярацыі вакол вёскі асушылі 7 тыс. гектараў балот, а саму яе адбудавалі да мястэчка  – некалькі дзясяткаў двухпавярховых дамоў ды прасторныя асфальтаваныя вуліцы. Ранейшы саўгас “Новае жыццё” стаў “Камуністам”, які, як і меркавалася, павёў сялян “у светлую будучыню”.

Гаспадарка хутка набірала абароты, выконваючы задачы павелічэння вытворчасці мяса і малака, і праславілася на ўсю краіну  – працаўнікі атрымлівалі высокія ўрадавыя ўзнагароды з Масквы.

Дбайны гаспадар

“Камуніст” і сёння лепшы ў раёне. Тут вырошчваюць збожжа амаль 40 цэнтнераў з гектара, гадуюць жывёлу, маюць уласныя пераапрацоўчую вытворчасць і гандлёвыя пункты, атрымліваюць годны заробак  – і ўсё гэта дзякуючы таленту карэннага палешука дырэктара гаспадаркі Рыгора Бабчанка.

Ён, дарэчы, яшчэ і паэт, сябра Саюза пісьменнікаў Беларусі. Яго творы “гавораць” з месцічамі і гасцямі Зашыр’я нават на прыдарожных камянях: так-так, выказванні Бабчанка, з выхаваўчым і лірычным зместам, можна ўбачыць на сценах будынкаў і транспарантах. Яны, паверце, кранаюць душу.

“Гамоняць” фантаны

Аграгарадок, дарэчы, не раз станавіўся пераможцам абласных і рэспубліканскіх конкурсаў па добраўпарадкаванні. Тут нават фантаны ёсць: у цэнтры Зашыр’я, у дзіцячым садку, у студэнцкім парку  – усяго 10. Той, што ўсталяваны на мехдвары, ціха “спявае” для трактарыстаў, шафёраў, слесараў і камбайнераў; а ў доме жывёлаводаў каля струменей вады збіраюцца жанчыны. Рыгор Бабчанок усміхаеццца: “Гледзячы на імклівае цячэнне вады, некаторыя дарослыя задумваюцца аб імклівым цячэнні жыцця, а іншыя нават лечаць зрок такім чынам”.

Вяскоўцы з гонарам расказваюць аб гэтым сваім цудзе. Праўда, ёсць і прыкры момант: некаторыя фантаны гаспадарка перадала на баланс раённай камунальнай службе, а там усхапіліся за галаву (дорага, браткі: вада плюс электрычнасць!) і давай адключаць “прыгажосць”…

Зацятыя творцы

Да аўтарства зашырскіх фантанаў мае дачыненне дырэктар Зашырскага культурна-спартыўнага цэнтра Яўгенія Шадрына. 30 гадоў таму яна, ураджэнка Чалябінскай вобласці, па вялікім каханні выйшла замуж за хлопца з Зашыр’я і падалася ўслед за ім у беларускую глыбінку. Мясцовы ДК, якім апошнія 17 гадоў кіруе Яўгенія, даволі ўнікальны. Па атмасферы, якая пануе ў ім, ён нагадвае сямейны клуб па інтарэсах. Тут дзейнічаюць 25 творчых калектываў (7 з якіх  – народныя) і спартыўныя секцыі. Заняткі наведваюць больш за 100 юных жыхароў аграгарадка. Артысты гастралююць па вёсках раёна, выступаюць з канцэртамі і за мяжой, у прыватнасці ў Германіі. Прычым праграма за апошнія 15 гадоў ні разу не паўтарылася! І ніякіх фанаграм.

Сама Яўгенія Аляксандраўна захапляецца вырабам скульптур з дрэва, лялек, выступае ў ролі дызайнера касцюмаў для мастацкай самадзейнасці (“з таго, што змаглі знайсці ці не патрэбна дома”).

Увогуле ўсе яе таленты не пералічыць. Дарэчы, характар – ох і ўпарты! Вырашыла, напрыклад, пашырыць межы і без таго немалога культурна-спартыўнага цэнтра і пачала ствараць… “Горад майстроў”. Дапамагае ёй у гэтай справе дырэктар “Камуніста”.

Будынак Дома культуры ўяўляе сабой тыповы праект савецкага ўзору. А вось за ім хаваецца чароўны свет фантазій. Скульптуры ўтварылі алею: рыцары ў даспехах ахоўваюць уваход у двор з кузняй, ганчарнай і бандарнай майстэрнямі.

Імправізаванае кафэ, міні-фантаны. На клумбах растуць чарніцы, брусніцы, грыбы. Каларытны роспіс на сценах зроблены самой Шадрынай. Кажа, у ёй адначасова “прачнуліся” скульптар і мастак, этнограф і філосаф: “Сама не ведаю, адкуль што бярэцца, але “загарэлася” і зрабіла”. Ды і каманда Яўгеніі (хормайстар, акампаніятар і іншыя супрацоўнікі клубнай установы) такая ж  – асвоіла будаўнічыя прафесіі.

Рай для турыстаў

Уздоўж культурна-спартыўнага цэнтра на месцы колішняй пусткі пракладзена алея, на плоце  – скульптурныя выявы птушак Беларусі. Выхаванцы дзіцячага садка і школы, якія знаходзяцца побач, даўно вывучылі назвы тых птушак на памяць. Цікава, што ўсе будынкі ды прыбудовы зроблены з “непрыдатнага” будматэрыялу. Непадалёк можна ўбачыць двухпавярховы зруб, дзе, па задумцы Яўгеніі, размесцяцца навучальны рамесніцкі цэнтр і гісторыка-этнаграфічны музей. Гэта таксама пляцоўка для фальклорных пастановак, этнічных вечароў і тэатралізаваных легенд.

А ў двары дырэктар стварыла інтэрактыўную вуліцу-экспазіцыю, якая нагадвае пра культуру і традыцыі ўжо зніклых вёсак.

 – Мы сабралі тысячы здымкаў і розных рэчаў у пакінутых дамах, і размесцім усё гэта ў музеі пад адкрытым небам,  – распавядае Яўгенія Шадрына.  – Пабудавалі стылізаваныя хаты, аднавілі старадаўні побыт. І гэта не сумныя стэнды за шклом у старасвецкіх рамках. Для тых, хто прыедзе шукаць сваякоў ці вывучаць фальклор, ацыфроўваем архіў, які збіраўся больш за чвэрць стагоддзя,  – кіламетры аўдыё- і відэаплёнак. Для турыстаў, якіх цікавіць культурная гісторыя краю, ажывім старадаўнiя народныя абрады.

Каманда Шадрынай не пакладаючы рук працуе над тым, каб давесці пачатую справу да канца, зарабляючы грошы падчас канцэртаў. Перакананы: будзе тут неўзабаве і свой фестываль. У любым выпадку палешукі-энтузіясты робяць усё магчымае, каб уключыць Зашыр’е ў турыстычнае “Залатое кальцо Гомельшчыны”.

Уладзімір ГАЎРЫЛОВІЧ

Фота аўтара