На Шчодры вечар у хаце жыхаркі аграгарадка Гожа Гродзенскага раёна Марыі Ільючэнка штогод збіраюцца не толькі яе дзеці і ўнукі, але і мясцовыя дзяўчаты.
Марыя Фамінічна – адна з захавальнiц самабытнай мясцовай культуры. У яе хаце мы бачым шмат вышываных ручнікоў, абрусаў, аздабленне на люстры. Здаецца, спалучэнне белага і каляровых узораў тут усюды. Аказваецца, усё гэта Марыя вышывала сама, навучыўшыся ад маці.
Простая сялянская страва
У госці да гаспадыні разам з намі завіталі і ўдзельнікі фальклорнага гуртка філіяла Гожскага цэнтра культуры. Адна з іх, Даша Лапнеўская, напрыклад, распавяла, што сёння амаль ніхто не варожыць на Святкі і не ўсе сем’і гатуюць бабку, кішкі і вяндліну, але ж дзяўчатам з гуртка вельмі цікава, як гэта робіцца. У хаце Марыі Фамінічны яны апранаюць традыцыйныя беларускія строі і ўважліва слухаюць расповед пра тое, як нашы продкі сустракалі зімовыя святы.
– Мама мая казала: “Ты ж не ўвесь час, дочачка, са мной будзеш, пастроіш сваю сям'ю, а мужыку ж гатаваць трэба”. То я і аглядвалася вокал печы, – гаворыць Ільючэнка.
На стале, між тым, чакаюць гасцей згатаваныя па мясцовых рэцэптах наліснікі з тварагом, адмысловыя катлеты, сала, каўбаскі, печаная бульба. Дарэчы, цеста для наліснікаў гаспадыня гатуе такое ж, як і для звычайных бліноў, але дабаўляе ў яго некалькі лыжак бульбянога крухмалу. У катлетны фарш кладзе адну сырую бульбіну, драную на мелкай тарцы.
Вабяць знешнім выглядам галубцы з… вішнёвым варэннем і цёртай булкай, запечаныя свіныя ножкі (рулькі) – простая, самая што ні на ёсць сялянская страва; “хрушчыкі” на яечках, прасяная каша.
Праўду кажа варажба?
Аднак не адной смакатой усцешыцца дзявочае сэрца ў гэты вечар. Пасля калядных песень дзяўчаты расплятаюць косы, здымаюць заколкі, упрыгажэнні і рыхтуюцца да варажбы. Кіраўніца Гожскага цэнтра культуры Аксана Янкунене расказвае:
– Раней варажылі на штыкетніках (ці знойдзеш у гэтым годзе сабе пару?), а цяпер – на фасолі, таму што агароджу сёння вырабляюць у асноўным з бетону. А так, бярэш жменю фасолі і глядзіш: калі цотная лічба, то будзе табе пара, калі не – застанешся адна. У талерцы пад фасоляй можна схаваць розныя “цудоўныя” рэчы – манетку, пярсцёнак, цукерку, кавалак хлеба. Выцягнула дзяўчына пярсцёнак – абручыцца, хлеб – будзе жыць у дастатку, цукерка азначае салодкае жыццё, манетка – багацце.
Напрыканцы вечарыны дзяўчаты, дарэчы, знайшлі ўсё ж такі драўляную агароджу і пачалі яе “абдымаць”. І што вы думаеце? Ніводнай не ўдалося абхапіць рукамі цотную колькасць штыкецін. То і зразумела – дзяўчаты яшчэ толькі школу заканчваюць. Вось і не вер пасля гэтага варажбе.
Гатуем самі: галубцы з вішняй
Патрабуецца: 200 г мяса без костак, 800 г капусты, 1/3 шклянкі рысу, 2 галоўкі цыбулі, 1 невялікая морква, 1 ст. лыжка цёртых белых сухароў, 1 ст. лыжка тамата-пюрэ, 2 ст. лыжкі смятаны, 1–2 ст. лыжкі вішнёвага варэння без костачак, соль, перац.
Мяса пракручваем праз мясарубку (можна ўзяць гатовы фарш). Рыс намочваем у цёплай вадзе. Смажым цыбулю і дабаўляем яе і рыс у фарш. Усё перамешваем. Закручваем фарш у абвараныя лісты капусты і смажым галубцы на патэльні. Гатуем соус: кладзём на патэльню цыбулю, моркву, цёртыя сухары, памідоры (альбо кетчуп), смятану, вішнёвае варэнне без костачак, дабаўляем адзін кубак вады, солім па смаку і томім. Потым заліваем гэтым соусам галубцы і тушым на слабым агні пад покрыўкай або ў духоўцы на працягу 30–40 хвілін.
Алёна СІНЕВІЧ
Фота аўтара